De hierna volgende tekst tracht een zo goed mogelijk beeld van de voor- en nadelen van pijnbestrijding door middel van zenuwstimulatie te geven.
Wat is zenuwstimulatie?
Het woord zegt het al; de zenuwen worden gestimuleerd.
Er worden kleine elektroden op de huid geplaatst.
Door deze elektroden loopt een geringe stroom; van de ene elektrode, via de huid door de zenuw, en weer terug naar de andere elektrode.
Omdat de elektroden zich aan de buitenkant van het lichaam bevinden, wordt deze vorm van stimulatie transcutaan (door de huid) genoemd.
De volledige internationale benaming is daarom Trancutaneous Electrical Nerve Stimulation (T.E.N.S.).
De Nederlandse vertaling luidt: transcutane elektrische zenuwstimulatie, gemakshalve wordt er meestal over 'TENS' gesproken.
Hoe werkt TENS?
Hieronder wordt in grote lijnen globaal beschreven hoe TENS werkt.
In de volgende hoofdstukken wordt op sommige gebieden uitgebreider ingegaan.
Laten we teruggaan naar een eerder aangehaald voorbeeld van fantoompijn.
Stel een geamputeerde duim geeft een groot pijnprobleem, terwijl de duim zelf niet meer aanwezig is.
Een arts uit het pijnteam besluit TENS uit te proberen als pijnbestrijding.
Één of meerdere zenuwvezels zijn verantwoordelijk voor het ontstaan en doorgifte van deze pijnprikkels.
De arts zal daarom allereerst de positie lokaliseren van deze verantwoordelijke zenuwen.
Ter hoogte van de zenuwbaan worden op de huid twee elektroden geplaatst; één elektrode links en één rechts naast de zenuwbaan.
Met een dun soepel kabeltje worden deze beide elektroden verbonden met een zenuwstimulator; vaak ook TENS apparaat genoemd.
Dit dunne kabeltje wordt samen met het apparaat onzichtbaar onder de kleding gedragen.
De zenuwstimulator zelf is een klein draagbaar apparaat ter grootte van een pakje sigaretten en werkt met een oplaadbare batterij.
De arts stelt het apparaat in op de gewenste elektrische parameters en draait langzaam de amplitude knop om, zodat er een stroompje gaat vloeien.
Zoals hierboven al omschreven vloeit deze stroom van de ene elektrode, door de huid naar de andere elektrode.
Een deel van deze stroom dringt ook de zenuwvezel binnen en vermengd zich daar met de aanwezige pijnprikkel.
Een deel van de werking wordt veroorzaakt doordat deze zenuwstimulatie stroom op lichamelijk niveau de werking van de eerder genoemde 'schakelkastjes' gaan beïnvloeden.
Deze beïnvloeding wordt in de medische literatuur beschreven als de 'poorttheorie' van de Amerikaanse onderzoekers Melzack en Wall.
Het resultaat is dat er minder pijnprikkels doorgegeven worden naar de hersenen; in feite wordt hiermee dus de pijndrempel verhoogd.
Hoe voelt TENS aan?
De TENS stroompjes die gebruikt worden voor de pijndemping, worden door de gebruiker ook gevoeld.
De hersenen herkennen deze kunstmatige stroompjes niet en 'vertalen' dit in een bepaald gevoel dat door alle gebruikers weer enigszins anders omschreven wordt.
De ene gebruiker praat over een 'tintelend' gevoel; een ander gebruiker zou het misschien als 'kriebelend' of 'gonzend' omschrijven.
TENS stroompjes zijn van een lage intensiteit en vrij onschuldig.
Als iemand pas begint met TENS, dan is dit tintelend gevoel een interessante nieuwigheid waar men bewust op let.
De ervaring leert dat de meeste mensen na een paar dagen wennen aan de aanwezigheid van dit tintelend gevoel; de nieuwigheid is er af en de tinteling valt steeds minder op.
Hoe wordt pijndemping precies gerealiseerd met TENS?
Hieronder wordt beschreven hoe TENS pijndempend werkt.
Het eerste argument werd hiervoor al beschreven:
De pijndrempels worden verhoogd, zodat minder pijnprikkels de hersenen bereiken.
Als het lichaam te zwaar belast wordt (bijvoorbeeld bij extreem zware sport) of als het lichaam zwaar verwond wordt (verkeersongeluk) dan kan het lichaam zelf zijn eigen pijnstiller gaan aanmaken om deze overdosis aan pijn te bestrijden.
TENS bevordert de aanmaak van deze pijnsteller endorfine, zodat een extra pijndempend effect verkregen wordt.
Het derde argument van pijndemping door TENS komt tot stand door de duidelijk positieve invloed, die TENS over het algemeen op emoties heeft.
Er gaat een 'geruststellend' gevoel van TENS naar de gebruiker uit; het apparaat wordt ingeschakeld en het tintelend gevoel geeft aan dat 'iets' bezig is om hun pijnprobleem aan te pakken.
Daarnaast kan elke gebruiker de stroomsterkte van de TENS stroompjes zelf regelen; ook dit gevoel van eigen controle is geruststellend.
Ook deze positieve nevenwerking van TENS kan een belangrijke rol spelen binnen de totale pijndemping.
Bij medicijn gebruik is dit aspect veel minder aanwezig; het slikken van twee rode en drie gele pilletjes gaat vaak eerder gepaard met onrustgevoelens ('wat voor spul slik ik eigenlijk?').
Bij operaties is er zelfs sprake van negatieve emotionele beïnvloeding door gevoelens van angst en stress.
De voordelen van TENS.
1. Het belangrijkste: het is mogelijk om een aanzienlijke pijndemping te bereiken zonder bijwerkingen.
2. TENS werkt niet verdovend of versuffend (in tegenstelling tot veel sterke pijnstillers).
TENS kan dus probleemloos gebruikt worden tijdens de normale bezigheden; dus ook bij autorijden.
3. TENS bevindt zich aan de buitenkant van het lichaam en werkt alleen plaatselijk waar de pijn aanwezig is.
Dit in tegenstelling tot medicijnen, die in heel het lichaam aanwezig zijn en hierdoor allerlei ongewenste neveneffecten kunnen veroorzaken.
4. TENS heeft een zeer laag gezondheidsrisico in vergelijking tot bijvoorbeeld operaties waarbij een pijnblokkade aangelegd wordt.
Bij dit soort operaties is er altijd een risico op beschadiging van andere zenuwen, waardoor bijvoorbeeld (tijdelijke) verlammingen kunnen optreden.
TENS zit aan de buitenkant van het lichaam en heeft dit risico niet.
De nadelen van TENS.
TENS heeft eigelijk niet veel nadelen.
Het belangrijkste nadeel is de kans op huidirritatie die door het gebruik van elektroden kan ontstaan.
Wordt TENS volledig vergoed?
Ja, TENS als therapie wordt volledig vergoed; het TENS apparaat zelf compleet met twee oplaadbare batterijen, de bijbehorende elektroden, alle verbruiksartikelen die voor de therapie nodig zijn, eventuele speciale elektroden om huidirritatie tegen te gaan, alle onderhoud- en reparatiekosten enzovoort.
Dit alles wordt volledig vergoed.
Er is echter één uitzondering: de batterijen die het TENS apparaat later nodig heeft (als de twee eerste oplaadbare batterijen verbruikt zijn), worden niet meer vergoed.
Hierbij dient opgemerkt te worden dat TENS apparaten zuinig met energie omgaan; er gaat tenslotte ook maar een klein stroompje het lichaam in.
Hierdoor kan ook lang met de batterijen gewerkt worden.
Hoe begint U met TENS?
De huisarts kan een doorverwijzing geven naar een polikliniek voor pijnbestrijding, waar een pijnteam aanwezig is.
Daar wordt een onderzoek verricht naar het pijnprobleem.
Een arts kan een keuze maken uit diverse vormen van pijnbestrijding.
Indien voor TENS als pijnbestrijding gekozen wordt, dan wordt de gebruiker eerst bekend gemaakt met deze zenuwstimulatie techniek.
De optimale plaats voor de elektroden wordt door de arts bepaald.
De gebruiker krijgt uitleg en training in het aanbrengen van de elektroden en de bediening van het TENS apparaat.
Hierna volgt een proefperiode, meestal van twee weken of langer.
Tijdens deze proefperiode kan de gebruiker ervaring opdoen met de TENS therapie.
Op deze manier kan de gebruiker wennen aan de therapie en bepalen in welke mate de pijn afneemt.
Na deze proefperiode volgt een evaluatie om vast te stellen of er voldoende pijndemping opgetreden is.
Belangrijk hierbij zijn de eigen ervaringen en gevoelens van de gebruiker zelf.
Indien hierna besloten wordt om met TENS door te gaan, dan zal de arts een aanvraag indienen bij de zorgverzekeraar.
De zorgverzekeraar gaat praktisch altijd akkoord met deze aanvraag.
Zuinig zijn op de huid.
Zoals eerder beschreven worden er bij TENS elektroden op de huid geplaatst.
Er zijn nogal wat verschillende typen elektroden; echter alle elektroden hebben een duidelijke overeenkomst: elektroden worden vast geplakt op de huid.
Het feit dat er 'iets' op de huid geplakt wordt, geeft nu eenmaal altijd een bepaalde huidbelasting.
Iedereen heeft een ander type huid; de één heeft nergens last van en de ander heeft een bijzonder overgevoelige huid of is overgevoelig voor bepaalde stoffen.
Om deze redenen zijn er zeer veel verschillende soorten TENS elektroden ontwikkeld; er zijn rubber elektroden die met diverse soorten pleisters op de huid vastgeplakt kunnen worden; er zijn ook vele verschillende typen zelfklevende elektroden, die voorzien zijn van een plaklaagje direct onder de elektrode zelf en dus geen extra pleister meer nodig hebben.
Voorbeelden van TENS gebruik bij chronische pijnen.
TENS kan in het algemeen goed ingezet worden bij symptomatische verlichting van diverse vormen van chronische pijnproblemen:
* Nek- schouder pijn.
* Allerlei pijnproblemen aan de ledematen, vingers, handen, armen, benen, enzovoort.
* Lage rugpijn.
* Jicht, gewrichtsontsteking.
* Allerlei vormen van zenuwpijnen.
* Fantoompijn.
* Pijnproblemen samenhangend met het bloedvaatstelsel.
* Hoofdpijnen.
* Aangezichtspijn.
* Tand- en kiespijn.
Ook bij sommige acute pijnen kan TENS ingezet worden.
Zoals hiervoor al vermeld wordt TENS praktisch altijd gebruikt bij chronische pijnen.
Er zijn echter ook een aantal acute pijnsituaties denkbaar waarbij TENS nuttig kan zijn:
* Pijnbestrijding bij weeën tijdens de bevalling.
* Post-chirurgische en post-traumatische acute pijnproblemen.
* Littekenweefselpijn.
* Sommige botbreuken, bijvoorbeeld gebroken ribben.
Beunhazerij in TENS.
Misschien bent U verrast te vernemen dat dit bestaat.
Een woord van waarschuwing is daarom dan ook zeker op zijn plaats.
TENS is een serieuze medische techniek, die door artsen binnen pijnteams zeer vaak gebruikt wordt voor pijnbestrijding.
Daarnaast vergoeden zorgverzekeraars volledig alle kosten van de TENS therapie.
Dit is dus de plaats van TENS in de officiële medische aanpak; volledige professionele begeleiding zonder kosten.
Daarnaast bestaat er nog een merkwaardig fenomeen, namelijk TENS in het 'grijze' gebied (semi-medisch/ cosmetisch).
In dit grijze gebied moet de gebruiker zelf voor de TENS therapie betalen en is er geen medische begeleiding bij betrokken.
In het Verre Oosten (Taiwan, Hongkong, Korea enzovoort) worden TENS apparaten geproduceerd, veelal van matige kwaliteit.
Tijdens het transport naar Nederland ondergaan deze TENS apparaten waarschijnlijk onder invloed van de frisse zeelucht en het zoute water een 'magische' gedaantewisseling.
Eenmaal aangekomen in Nederland kunnen deze TENS apparaten ineens voor van alles en nog wat gebruikt worden; een aantal voorbeelden:
* TENS uiteraard. Normaal bepaalt een arts de correcte plaats van de elektroden; nu mag U de plaatsbepaling op eigen risico met behulp van een schimmig tekeningentje zelf uitzoeken.
* Spierversteviging. Vrouwen zouden er fraaiere borsten van krijgen ('speciale' borstelektroden) en mannen brede schouders.
* De huid zou jonger worden. Ja hoor; eeuwige jeugd met een TENS apparaat, het wordt echt beloofd.
* Rimpels zouden als sneeuw voor de zon verdwijnen.
Een kleine greep uit het assortiment van de moderne kwakzalver.
Voor al dit soort uitspraken bestaat er UITERAARD geen enkele wetenschappelijke onderbouwing.
Omwille van commerciële drijfveren wordt er handig gebruik gemaakt van wensen en verlangens, angsten en onrustgevoelens die nu eenmaal bij mensen leven.
Een TENS apparaat is een TENS apparaat, niets meer en niets minder en mits goed gebruikt kan het een zinvolle bijdrage leveren om de pijn te verminderen.
Alle overige toezeggingen zijn alleen maar holle verkooppraatjes, waarbij het risico aanwezig is dat er meer kwaad dan goed aangericht wordt.
